Οι κάτοικοι του ακριτικού νομού του Κιλκίς κατά τη διάρκεια της ιστορίας τους στηρίχθηκαν στην ορθόδοξη εκκλησία, η οποία τους ενίσχυσε εθνικά και πνευματικά. Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι έντονο και αυτό φαίνεται από το πλήθος των εκκλησιών που υπάρχουν όπως και των μοναστηριών.

Η περιοχή της Γουμένισσας και η οροσειρά του Πάικου έχουν να επιδείξουν εξαιρετικής ομορφιάς μοναστήρια. Άλλα από αυτά είναι θεμελιωμένα από το 14ο μ.Χ. αιώνα και άλλα πολύ πρόσφατα, στα τέλη του 20ου αιώνα. Εκτός όμως από τους μοναχούς, η περιοχή φαίνεται ότι συγκέντρωνε και το ενδιαφέρον ασκητών, μιας και έχουν βρεθεί αρκετά ασκηταριά.
Η Γουμένισσα, «αρχόντισσα» της περιοχής, αποτελεί την αφετηρία της περιηγητικής, θρησκευτικής διαδρομής. Σε απόσταση 500μ. βρίσκεται το πάρκο Γιούρβιτσα, που οι ντόπιοι λένε ότι είναι η πιο παλιά πηγή νερού του οικισμού.
Ακολουθώντας το χωματόδρομο συναντάμε την άσφαλτο που ενώνει τη Γουμένισσα με το χωριό Πεντάλοφο. Τη διασχίζουμε και συνεχίζουμε το χωματόδρομό μας. Σε όλη αυτή τη διαδρομή περνάμε ανάμεσα σε καλλιεργημένες εκτάσεις. Δυτικά μας υψώνεται ένας λόφος πάνω στον οποίο βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου. Πλησιάζοντας προς τον Άγιο Αντώνιο η θέα είναι πανοραμική. Η πεδιάδα της επαρχίας Παιονίας με τα αμπέλια της και τις υπόλοιπες καλλιέργειές της απλώνεται στα πόδια μας. Αριστερά διακρίνουμε πεντακάθαρα το βουνό Μπέλλες και στο βάθος τα Κρούσσια. Ο οικισμός της Γρίβας με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του είναι δεξιά μας. Συνεχίζοντας τη διαδρομή μας συναντάμε ανηφορικό και κατάφυτο δρόμο που οδηγεί στην είσοδο της Μονής του Αγίου Ραφαήλ, σε υψόμετρο 582 μ. κι έχει θέα την κοιλάδα του Αξιού. Πρόκειται για ανδρική Μονή και χτίστηκε το 1992. Είναι αφιερωμένη σε τρεις νεοφανείς μάρτυρες τους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη που μαρτύρησαν στη Θέρμη της Λέσβου το 1463 και αναγνωρίστηκαν ως Άγιοι το 1959 – 1962. Η Μονή πανηγυρίζει την Τρίτη του Πάσχα (Τρίτη Διακαινησίμου). Επιστρέφουμε πάλι στο δρόμο προς τον Πεντάλοφο και από εκεί όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην Ιερά Μονή του Οσίου Νικοδήμου του Αγιορείτη. Η διαδρομή είναι ανηφορική και αρκετά κοπιαστική. Πρόκειται για ανδρικό Κοινόβιο που θεμελιώθηκε το 1981 και αποτελεί Ιερό Μετόχιο της Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας Αγίου Όρους. Ένα όμορφο πλακόστρωτο δρομάκι με κυπαρίσσια δεξιά και αριστερά οδηγεί στο Αρχονταρίκι. Καθοδόν υπάρχει και πετρόκτιστη βρύση που μας δίνει την ευκαιρία να ξεδιψάσουμε και να ξεπλύνουμε το πρόσωπό μας από τον ιδρώτα της προσπάθειας. Δεξιά μας συναντάμε ένα μικρό και λιτό εκκλησάκι, που είναι και το πρώτο κτίσμα της Μονής προς τιμή των Αρχαγγέλων, Γαβριήλ και Μιχαήλ. Μπροστά μας συναντάμε ένα μικρό διώροφο κτίσμα, στο οποίο έχει προστεθεί ένα τριώροφο νέο κτίριο. Συνεχίζοντας ευθεία βγαίνουμε σε ένα αύλειο χώρο όπου δεξιά μας είναι ο κεντρικός ναός της Μονής, το Καθολικό, που θεμελιώθηκε το 1991. Πρόκειται για διώροφο ναό που στο ισόγειό του τιμούνται οι νεοφανείς Μάρτυρες Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη. Σε απόσταση τριάντα περίπου μέτρων βορειοδυτικά του Καθολικού μέσα σε μια δασωμένη χαράδρα, κατάφυτη από βελανιδιές και οξιές κτίστηκε το παρεκκλήσι του Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ. Πρόκειται για έναν ασκητή, όσιο της Ρωσικής Εκκλησίας. Το εκκλησάκι είναι μικρό, πέτρινο, κτισμένο όλο με το χέρι και δένει με το περιβάλλον. Οι μοναχοί ασχολούνται με όλα τα έργα της Μονής, οικοδόμηση, συντήρηση των κτισμάτων, διαμόρφωση χώρων. Ακόμη ασχολούνται με την παραγωγή χειροποίητων εικόνων, με την κηροπλαστική, την ξυλουργική, τη γεωργία, την εκτροφή γιδοπροβάτων, τη μελισσοκομία, την οινοποιία, το εργαστήριο ζυμαρικών και την έκδοση βιβλίων. Κατηφορίζουμε από τη Μονή προς τον Πεντάλοφο και ακολουθούμε το δρόμο προς το χωριό Ομαλό. Ύστερα από λίγο συναντούμε αριστερά μας το νέο δρόμο που θα ενώνει τον Πεντάλοφο με το χωριό Γερακώνα και ο οποίος είναι χαλικοστρωμένος δρόμος. Η διαδρομή είναι κατηφορική και καθώς τελειώνει, στρίβουμε αμέσως αριστερά και μπαίνουμε σε δευτερεύοντα χωματόδρομο. Χαρακτηριστικό της διαδρομής τώρα είναι οι δρύες, τα πλατάνια και οι γαύροι και το κοκκινόχωμα. Κατεβαίνουμε στη ρεματιά και μετά ακολουθεί μια μικρή ανάβαση για να βγούμε στην τοποθεσία Αμπέλια. Εκεί βγαίνουμε στην άσφαλτο που αριστερά πάει για Πεντάλοφο και δεξιά για Γουμένισσα. Όποιοι θέλουν ακολουθούν την άσφαλτο που τους βγάζει κατευθείαν στη Γουμένισσα. Όσοι όμως θέλουν να απολαύσουν τα πλατάνια της Γιούρβιτσας, στρίβουν αριστερά. Ύστερα από λίγο συναντάμε δεξιά ένα χωματόδρομο, ο οποίος μας βγάζει σε ένα ποτάμι, που είναι και το σύνορο της Γουμένισσας με τις γύρω περιοχές. Ανηφορίζοντας ελαφριά φτάνουμε σε ένα σημείο που βλέπουμε πια τη «Νύμφη του Πάικου», τη Γουμένισσα από τη νότια πλευρά της. Ακολουθούμε τη διαδρομή όπως την είχαμε πάρει στην αρχή και φτάνουμε στο πάρκο της Γιούρβιτσας.

Πηγή: Περιφερειακή Ενότητα Κιλκίς (πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κιλκίς)